- جناب شریف نیا لطفاً خود را معرفی نمایید. نحوه آشناییتان با حوزه نانوفناوری چگونه بود؟
به نام داور بر حق. بنده احمد شریف نیا، متولد ۱۳۶۶، کارشناسی ارشد مهندسی مواد و مدیر عامل شرکت رایکا صنعت افرند (رصا) هستم. بنده در دوران کارشناسی و ارشد بیشتر علاقمند به انجام پروژههای صنعتی بودم. در ابتدا به عنوان پروژه دوره کارشناسی با شرکت فولاد آلیاژی اصفهان همکاری داشتم و در دوره کارشناسی ارشد پروژه بومیسازی بازیابی غبار و لجن کوره بلند ذوب آن اصفهان را بر عهده گرفتم.
در این بین پروژههای تحقیقاتی با صنایع مختلف مثل نسوز آذر اصفهان، مس سرچشمه کرمان و فولاد گل گهر سیرجان به واسطه علاقه خودم از طریق اساتید دانشگاه انجام دادم. بعد از فراغت از تحصیل با انجام چندین پروژه پژوهشی مرتبط با فناوری نانو، دریچه علم نانو به روی من باز شد و تخصص بنده نسبت به گذشته تحصیلی و عملی تغییر کرد. این گونه بود که بنده وارد صنعت نانوفناوری شدم.
- شروع کسب و کار شما از کجا بود و در حال حاضر به کجا رسیده است؟
با توجه به پیشنهادهای کاری مطلوب به علت شناخت نسبتاً کافی از صنایع کشور و نیاز تمامی آنها به تأمین پیش مادههای خود، تصمیم به راه اندازی خط تولید در این زمینه و رفع نیاز این صنایع گرفتم.
در ابتدا شرکت رصا به عنوان یک هسته علمی فعالیتش را در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان آغاز کرد. سنگ بنای این واحد فناوری در جهت تولید و فرآوری نانو پودرهای سرامیکی شکل گرفت. بدین منظور در ابتدا تیمی دو نفره شکل گرفت و تحقیقات مقدماتی شروع گردید. در ابتدا نانو مواد در مقیاس آزمایشگاهی سنتز شدند و در ادامه در مقیاس نیمه صنعتی در قالب یک شرکت سه نفره توسعه پیدا کردند. در نهایت با شکل گرفتن ساختار سازمان شرکت و افزایش نفرات که در مجموع شامل دو نفر کارشناسی ارشد مهندسی مواد، یک نفر کارشناسی ارشد مهندسی مواد، یک نفر دکتری شیمی و یک نفر کارشناس بازرگانی، فعالیتهای شرکت در مقیاس صنعتی افزایش یافت.
رصا پس از گذراندن مراحل رشد مقدماتی به عنوان یک واحد فناور در مرکز رشد موفق به کسب فضای اداری و کارگاهی در این مجموعه گردید. پس از آن برای راهاندازی خط تولید منیزیم فلورید و سولفید روی، از تسهیلات ستاد ویژه ستاد نانو به ارزش ۸۰۰میلیون ریال استفاده شد. در ادامه به منظور توسعه محصولات و افزایش تولید به میزان ۹۰۰میلیون ریال دیگر تسهیلات توانمندسازی از طریق شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان کسب گردید. در حال حاضر با جذب سرمایه گذار خط تولید آلومینا به میزان ۱۵۰ تن در سال به ارزش ۱۰ میلیارد ریال در حال راهاندازی میباشد.
در ابتدا شرکت رصا دارای دو محصول نانویی بود که خوشبختانه تعداد آن به ۱۲ محصول افزایش یافت. میزان درآمد شرکت در سال ۱۳۹۵ در حدود ۳۰۰ میلیون ریال بود که این مقدار تا سال ۱۳۹۷ در حدود ۳ میلیارد ریال افزایش یافت. مطابق انتظارات در سال جاری این میزان تا ۷ میلیارد ریال برآورد شده است.
در مسیر توسعه محصولات، صنایع کاشی و سرامیک و نسوز و در ادامه صنایع پتروشیمی و پوششدهی بازارهای هدف شرکت رایکا صنعت افرند بودند.
- شرکت شما چه محصولاتی را به بازار معرفی کرده است؟ به چه افتخاراتی دست یافتهاید؟
نانو مواد تولیدی ما شامل پنج گروه اصلی اکسیدی، سولفیدی، فلوریدی، کاربیدی و نیتریدی است. تمامی این پودرها به روشهای مختلف شیمیاییتر سنتز و فرآوری میگردند. این روشها شامل: هم رسوبی، سل ژل، حالت جامد و غیره است. اولین محصول تولیدی شرکت، نانو پودر منیزیم فلورید بود. این ماده به علت داشتن ویژگیهای منحصر به فرد نظیر باند انرژی زیاد به عنوان یک سرامیک فلوریدی مهم محسوب میشود. کاربردهای اصلی این ماده در تولید لنزهای اپتیکی برای دوربینهای دید در شب و همچنین به عنوان پوششهای ضد انعکاس بر روی لنزها و دوربینهای ترافیکی است.
گوشهای از افتخارات شرکت رایکا صنعت افرند در طی سه سال اخیر:
- کسب مقامهای برتر در دومین و سومین همایش مرکز توسعه مواد پیشرفته صنایع اوپتیک
- حضور در نمایشگاههای داخلی از جمله حضور در چهار دوره نمایشگاه نانو و حضور در نمایشگاه نانو چین در سال ۲۰۱۸
- رونمایی محصول منیزیم فلورید توسط وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری جناب آقای دکتر غلامی در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان
- رونمایی از محصول آلفا آلومینا در نوزدهمین دستاوردهای پژوهشی و فن بازار
- گواهی تأیید فناوری و تولید صنعتی نانو پودر اکسید آلومینیوم با سطح آمادگی فناوری (TRL) ۷ توسط سامانه ارزیابی فناوری ایران
- توسط گواهینامههای نانو مقیاس برای ۴ محصول استراتژیک منیزیم فلورید، سولفید روی، گاما آلومینا و سیلیکا توسط ستاد ویژه فناوری نانو
- کسب عنوان دانش بنیان صنعتی نوع ۲
- مزیت شرکت خود در این بازار پر رقابت را چگونه ارزیابی میکنید؟
بزرگترین مزیت محصولات ما، ریز ساختار نانو است. ساختار نانو موجب میگردد خواص مکانیکی، فیزیکی و حتی شیمیایی محصول نهایی بهبود یابد. مهمترین استاندارد یک ماده نانومتری داشتن گواهی نانو مقیاس از ستاد ویژه فناوری نانو است. برای محصولات پودری شبیه به محصولات ما دو پارامتر بسیار مهم، بررسی میگردد:
۱) اندازه ذرات زیر ۱۰۰ نانومتر
۲) آگلومره نبودن ذرات
بودن هر دو پارامتر در کنار هم برای یک ماده بسیار دشوار است.
مزایای بعدی را میتوان قیمت مناسب، بومی بودن تکنولوژی تولید و در پی آن تغییر در ساختار و ماهیت ماده و خلوص بالا به واسطه روش تولید، نام برد. در حال حاضر کشور ایران در زمینه نانو از مرتبه علمی بین المللی مطلوبی برخوردار است. نکته بسیار مهم این است که در حوزه صنعت نانو نیز بتوان به این جایگاه برسد. متاسفانه به علت مشکلات مالی و افزایش قیمت ارز خیلی از تولیدکنندگان مواد و تجهیزات مرتبط با نانو قادر به حضور در نمایشگاههای بینالمللی نیستند. از این رو این شرکتهای عمدتاً دانش بنیان، نیازمند حمایتهای مالی و تبلیغاتی از سوی ارگانهای دولتی میباشند.
در حال حاضر رقیب داخلی برای شرکت ما وجود ندارد و تمامی تجهیزات مورد استفاده ساخت ایران میباشد. عمده مواد اولیه مصرفی در تولید از داخل تأمین شده و مقادیر کمی از آن وارد میگردند.
بزرگترین برندهای نانو مواد در دنیا مربوط به شرکتهای آلمانی و آمریکایی نظیر Sigma-Aldrich، US-Nano،American Elements، Evonik Degussa و غیره میباشند. با توجه به خط تولید و ظرفیت تولید این شرکتها برای بازارهای جهانی رسیدن به اعتباری همانند این شرکتها، بسیار دشوار است و لازمه آن سرمایهگذاری هنگفت و بلند مدت است.
- فرمودید که شرکتهای دانش بنیان برای شرکت در نمایشگاهها نیاز به حمایتهای مالی دارند. شرکت شما با مشکلات پیش آمده چگونه برخورد کرده؟ نقش خود شرکت و ارگانهای حمایتی در حل این مشکلات چه بوده است؟
یکی از مشکلات و چالشهای اصلی شرکت در حین تولید برخی از محصولات تأمین مواد اولیه برای تولید بود. خوشبختانه این موضوع با درایت اعضای تیم رصا این تهدید به یک فرصت تبدیل شد. برای روشنتر شدن موضوع با ذکر یک مثال توضیح خواهم داد.
نانو ماده اسپینل آلومینات منیزیم از ترکیب دو ماده اکسیدی اکسید آلومینیوم و اکسید منیزیم به صورت حالت جامد سنتز میگردد. از آنجا که تولیدکننده اکسید آلومینیوم (آلومینا) و اکسید منیزیم (منیزیا) در مقیاس نانو با خلوص بالا در داخل کشور موجود نبود و واردات این محصولات به علت وجود تحریمها و نوسانات ارزی بسیار هزینهبر، مشکل و زمانبر بود، در شرکت رصا بر این آمدیم تکنولوژی تولید این نانو مواد را بومیسازی کنیم. این امر سبب شد علاوه بر برطرف کردن نیاز شرکت و جلوگیری از خروج ارز، محصولات فرعی تولید گردند که مصرف بسیاری در صنایع مختلف دارند و به عنوان تولید جدید شرکت در سبد محصولاتش قرار بگیرند. شایان ذکر است بسیاری از این محصولات فرعی درآمدی به مراتب بیشتر نسبت به محصولات اصلی شرکت کسب کردند.
بزرگترین مشکلات ما در طی راه اندازی خط تولید تماماً داخلی بوده که مهمترین آن نوسانات ارز بود. بر این اساس تمام برنامهریزیهای مالی و طرحهای توجیحی دچار نقض گشتند. مورد بعدی زمان بر بودن اعطای تسهیلات بانکی و صندوقهای حمایتی به شرکتهای دانشبنیان است. چالش بعدی مسائل مربوط به بروکراسیهای سخت و وقتگیر اداری نظیر بیمه، مالیات و غیره است.
برای رفع این مشکل نیازمند بازوهای قوی، شرکای کلیدی و حامی دولتی خواهیم بود. ما نیز برای این منظور از ارگانهایی نظیر شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان، ستاد ویژه فناوری نانو و معاونت علم فناوری ریاست جمهوری و دیگر نهادها کمکهای شایان ذکری گرفتیم.
- واحد تحقیق و توسعه در شرکت شما چه جایگاهی دارد؟ در حال حاضر پروژههای دانشجویی میتوانند به توسعه دانش فناوری شرکتهای دانش بنیان نظیر شرکت رایکا صنعت افرند کمک کنند؟
پایه و اساس شرکت بر اساس R&D است که مطابق با نیاز صنایع، ایدههای اولیه نوینترین روشهای سنتز گام به گام ابتدا در مقیاس آزمایشگاهی سپس پایلوت و در نهایت در مقیاس صنعتی شکل میگیرند. تکنولوژی تولید این نانو مواد توسط شرکت رصا کاملاً بومی و منحصر به فرد میباشد. از این رو به واسطه این دانش فنی قادر به رفع نیاز اکثر صنایع بسته به نیاز آنها هستیم.
در باب پروژههای دانشگاهی باید این نکته را متذکر شوم که شاید مسیر پژوهش پروژههای شکل گرفته در شرکت، شبیه به پروژههای دانشجویی باشد ولی بزرگترین تفاوت آن عدم نیاز به نتایج و دادههای علمی برای ثبت رساله و مقالات است. بدین ترتیب سرعت توسعه و تجاری شدن پروژه و عملی شدن در واحدهای فناور بسیار بیشتر از دانشگاهها است. مهمترین نکته در انجام این پروژهها داشتن دید صنعتی است که بتوان از استخراج حاصل از نتایج آزمایشگاهی به مرحله نیمه صنعتی رسید. متاسفانه عدم داشتن این دید یا کم بودن آن ارتباط بین دانشگاهها و صنایع را ضعیف نموده است.
- برای توسعه محصولات آینده خود برنامهای برای همکاریها و جذب سرمایه دارید؟
با توجه به زمان کوتاه تأسیس شرکت سرعت پیشرفت فنی و مالی آن شیب مثبت و مطلوبی برخوردار بوده، که امید داریم با کمک یکدیگر و حمایت مسئولین این پیشرفت مستمر و با سرعت بیشتری انجام پذیرد. در حال حاضر تمرکز اصلی شرکت مبتنی بر تولید و راهاندازی خط تولید به منظور افزایش ظرفیت و تنوع تولید است. برای توسعه دو محصول کاربردی با دو شرکت به صورت حقوقی به عنوان سرمایهگذار وارد همکاری شدهایم این امر موجب شکلگیری هلدینگی در این زمینه شده است. بدین شکل از سرمایهگذارهای جدید در زمینه تولید و فروش استفاده بیشتری میشود و این گونه هسته اصلی شرکت قادر به توسعه محصولات جدید میشود.
- برای معرفی محصولات خود در بازارهای بینالمللی از فرصتهای نمایشگاهی استفاده کردهاید؟ به نظر شما راهکار ورود به بازارهای بین المللی چیست؟
نمایشگاههای نانو آسیایی نظیر چین، سنگاپور، هند، اندونزی و غیره فرصت بسیار مناسبی برای توسعه و ورود به بازارهای جهانی برای واحدهای فناور در حوزه نانو خواهد بود. ستاد ویژه نانو در این زمینه اقدامات خوبی نموده و با راه اندازی دفاتری در این کشورها و حضور در نمایشگاهها راه را برای حضور تولیدکنندگان سهل نموده است.
قطعاً درآمد ارزی بسیار سودآور خواهد بود ولی زمانی میتوان وارد بازارهای جهانی شد که توانایی و ظرفیت تولید در مقیاس جهانی به عنوان مثال چین را دارا باشیم. بسته به هر صنعت ورود به بازار جهانی آن متفاوت خواهد بود. این کشورها به خاطر دسترسی راحت به معادن و مواد اولیه ارزان و مهمتر از آن منابع آبی فراوان، قادر به تولید انبوه با قیمت پایین نسبت به دیگر کشورها هستند. بدین ترتیب مهمترین هدف برای ورود به بازار جهانی حضور در این کشورها هم به منظور صادرات و هم مشارکت در تولید خواهد بود.
- مطالب و پیشنهادات خود را مطرح بفرمایید.
نانو تکنولوژی در دنیا در حال پیشرفت است. صنایع مختلف از این فناوری در افزایش کیفیت محصولات بهرهمند میشوند. نانو مواد هزینهای بالاتر نسبت به مواد میکرونی مرسوم دارند، به همین علت بیشتر به عنوان اضافهشونده ها و اصلاحکننده استفاده میشوند. مگر در صنایع خاص به منظور کاربردی خاص که قیمت در درجه اول اهمیت قرار ندارد. به علت گسترده بودن و متنوع بودن بازارهای مصرفی کاربردهای آنها و به طبع فروش آنها بسیار است.
در عصر کنونی سرمایهها در بانکها و ایدهها در ذهنها خاک میخورند. در دوران اقتصاد مقاومتی با ترکیب این دو عنصر میتوان علاوه بر برون رفت کشور از مشکلاتی نظیر بیکاری، واردات، رکود و تورم قادر به استقلال اقتصاد کشور نسبت به درآمد نفتی گردیم. پس یکی از نیازهای کشور به وجود آمدن فضایی برای آشنایی سرمایه با ایده و تدوین مدل مشارکتی میان آن دو و ایجاد فرهنگ مشارکت است.
خیلی از تجهیزاتی که در ایران وجود دارد مرسوم و فرسوده است و اکثر خط تولیدها در صنایع غیر بومی است. با وجود تحریمها وارد کردن تجهیزات مدرن و به روز کردن این خطها تا حد زیادی امکان ناپذیر است. فناوری نانو به این صنایع این کمک را میکند تا حد امکان کیفیت محصول را با همان تجهیزات افزایش دهد در نتیجه تا حدودی اثرات منفی ناشی از مشکلات تحریمی را برطرف خواهد کرد.
بزرگترین صنایع کشور دولتی هستند که نیاز این صنایع به صورت گسترده گزارش و اعلام نمیشود. از آن طرف هم توانمندی خیلی از شرکتهای دانش بنیان برای این صنایع مطرح نمیشود. این کمبود پل ارتباطی ما بین صنایع بزرگ با کوچک و اعتماد نکردن کافی صنایع بالا دستی به این شرکتها موجبات عقب افتادگی صنعتی در دنیا را فراهم کرده است. بنده به عنوان یک پیشنهاد تقاضا دارم این حلقه مفقوده هر چه سریعتر پیدا و طراحی و اجرا گردد.
در نهایت برآنیم در عرصه تولید و بومیسازی انواع مواد پیشرفته پیشتاز باشیم همزمان متعهد به تحقیق، توسعه و نوآوری مداوم در حیطه کاری خود هستیم تا برای آینده آماده شویم. توسعه مواد پیشرفته، ادامه دارد... .
تیم مدیریتی شرکت رایکا صنعت افرند