به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با گشوده شدن پای تجهیزات دانش بنیان، «تشخیص» و «درمان» همپای تازه‌ترین تحول‌ها در عرصه فناوری دستخوش پیشرفت‌هایی اثرمند شده است. تجهیزات آزمایشگاهی و تشخیصی با فناوری‌های منحصر به فردشان، ابعاد جدیدی از بیماری‌ها را با تاکید بر ویژگی‌های فردی و ژنتیکی بیمار ارائه می‌کنند و راه را برای توسعه «پزشکی شخص‌محور» هموار می‌سازد. نگرشی نوین در دانش پزشکی که امید زیادی را برای درمان بیماری‌هایی نظیر سرطان ایجاد کرده است. البته ابزارهای تشخیصی صرفاً محدود به بیماری‌ها نیست و در شناخت ویژگی‌های وراثتی و ژنتیکی افراد، مثلاً تعیین جنسیت جنین و ناهنجاری‌های ژنتیکی قبل از تولد نیز توانمند شده‌اند.
شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی نیز با ورود به این حوزه، برای پیشرفت‌های فناورانه و تأمین نیازهای حوزه سلامت کشور می‌کوشند. «کیت تعیین جنسیت جنین» اولین محصول فناورانه شرکت دانش بنیان «نیک ژن اوژن» است. کیت از جهت شناسایی جنسیت جنین در بیماری‌های وابسته به جنس در هفته‌های اول بارداری دارای ارزش کلینیکی است. علاوه بر این به خانواده‌ها این امکان را می‌دهد که هشت هفته زودتر از سونوگرافی، بتوانند از جنسیت فرزندشان آگاهی یافته و آمادگی لازم را برای به دنیا آمدن فرزند جدید کسب کنند.
به گفته کاظم دستجردی مدیر عامل این شرکت دانش بنیان، با توجه به کاربرد این کیت بازار هدف و مصرف کننده نهایی این محصول در درجه اول بیماران وابسته به جنس و در درجه دوم عموم خانواده‌هایی هستند که تمایل دارند زودتر از جنسیت فرزندشان مطلع شوند. برای بسیاری از خانواده‌ها مهم است که جنسیت فرزندشان را پیش از تولد تشخیص دهند.
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان نیک ژن اوژن، با اشاره به ویژگی‌های مهم کیت تشخیص جنسیت جنین عنوان می‌کند: از مهمترین ویژگی این کیت تشخیصی، امکان تعیین جنسیت جنین در هفته هفتم بارداری با کمک ۲ سی سی خون مادر می‌باشد. کیت مزبور جنسیت جنین را با دقت بالای ۹۸ درصد تعیین می‌کند.
این فعال فناور با اشاره به اینکه کیت تشخیص جنسیت، در آزمایش‌های بالینی کارآمدی خود را اثبات کرده است، اضافه می‌کند: کیت تولیدی شرکت در آزمایشگاه‌های تشخیصی نیز مورد استفاده قرار گرفته و کارایی خود را به خوبی نشان داده است. کیت در آزمایشگاه پردیس مشهد مورد استفاده قرار گرفته و تعدادی دیگر از آزمایشگاه‌های معتبر و پیشرفته ایران خواهان خرید و به‌کارگیری کیت هستند.
دستجردی در پاسخ به این پرسش که آیا نمونه خارجی برای کیت تولید شده توسط این شرکت در بازار وجود دارد اضافه می‌کند: کیت‌های مشابه و روش‌های موجود عمدتاً از دقتی به میزان 80 تا 90 درصد برخوردارند در حالی که کیت تعیین جنسیت تولیدی شرکت دانش بنیان نیک ژن اوژن جنسیت جنین را با دقت بالای ۹۸ درصد تعیین می‌کند. وی ادامه می‌دهد: در کیتی که مجموعه ما تولید می‌کند در هر واکنش به طور همزمان دو هدف به کمک واکنش زنجیره‌ای پلیمراز تکثیر می‌یابد. کیت به گونه‌ای طراحی شده است که تعداد کپی نامبر بسیار کم از مارکر جنسیتی را تشخیص دهد. فناوری پیشرفته به کار رفته در کیت و تکنیک‌های بکار رفته برای فیلتر پاسخ‌های متغیر، دستیابی به آزمون تشخیص جنسیت جنین با حساسیت و ویژگی بالا از طریق این کیت را میسر ساخته است.
دستجردی از قیمت رقابتی در عین کیفیت و دقت بالای این کیت می‌گوید و ادامه می‌دهد: تشخیص جنسیت با این روش در چند آزمایشگاه محدود در دنیا با قیمت ۳۰۰ دلار برای هر فرد انجام می‌شود اما کیت تولیدی این مجموعه، از جهت دقت تشخیص و از جهت هزینه (حدود یک ششم قیمت یاد شده است. همچنین آسانی انجام در آزمایشگاه‌های تشخیص مولکولی برخوردار از دستگاه Real Time PCR دارای مزیت رقابتی است.
شاید این پرسش برای مخاطب ایجاد شود که چگونه می‌توان با نمونه‌گیری از خون مادر به کمک این کیت‌ها، جنی است جنین را تشخیص داد. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در این باره توضیح می‌دهد: مقدار اندکی از ژنوم جنین با منشأ تروفوبلاست، وارد خون مادر می‌شود. امروزه به کمک فناوری‌های پیشرفته از جمله تکنیک‌های توالی بابی ریل تایم پی سی آر، می‌توان با بررسی DNA جنین که به میزان بسیار کم در خون مادر موجود است، اطلاعات دقیقی از ویژگی‌های ژنتیکی جنین مثل جنسیت جنین و نیز امکان ابتلا جنین به بیماری‌های ژنتیکی و وراثتی نظیر سندرم داون و یا سایر بیماری‌ها را قبل از تولد به دست آورد.
مدیرعامل شرکت دانش بنیان نیک ژن اوژن با اشاره به اینکه کیت تعیین جنسیت جنین، ایران را در ردیف تولیدکنندگان جهانی کیت‌های تشخیص مولکولی هایتک با فناوری Taqman Probe Based Multiplex Real Time PCR قرار داده است، بیان می‌کند: در صورت سرمایه گذاری کلان قادر هستیم نیاز کشور به این محصولات ارزشمند حوزه سلامت را تأمین کنیم و هم در صادرات ورود کنیم.
تشخیص سرطان و مقاومتهای دارویی
به گفته دستجردی، دستیابی به این فناوری، امکان تولید انواع کیت‌های تشخیص مولکولی سرطان با اهدافی چون آزمون غربالگری سرطان برای شناسایی افراد در معرض خطر ابتلا، تشخیص زودهنگام انواع سرطان و انتخاب داروی مناسب برای درمان انواع سرطان را ممکن ساخته است و طراحی و تولید آن‌ها توسط شرکت در دست انجام است. این کیت‌ها می‌توانند علاوه بر کمک به تشخیص انواع سرطان، مقاومتهای دارویی را نیز تشخیص دهند.
مدیر عامل شرکت دانش بنیان نیک ژن اوژن از اهمیت تشخیص دقیق مقاومتهای دارویی می‌گوید و ادامه می‌دهد: استفاده از این کیت‌ها امکانی فراهم می‌کند که پیش از تجویز نوع خاصی از دارو، مقاومت دارویی سلول‌های سرطانی بدن بیمار تشخیص داده شود. پزشک معالج می‌تواند از طریق شناخت مقاومت‌ها، داروی اثرمند و متناسب با نیاز بیمار را تجویز کند.
دستجردی زمان و کارآمدی را دو دستاورد مهم استفاده از این کیت‌ها می‌داند و می‌گوید: این نوع کیت‌های تشخیصی، با کمک به درمان صحیح و دقیق بیمار، باعث می‌شود زمان طلایی درمان از دست نرود. از سویی با توجه به قیمت بالای داروهای مورد استفاده در درمان سرطان، از صرف هزینه‌های هنگفتی که با تجویز داروی اشتباه به درمان بیمار کمکی نمی‌کند، جلوگیری می‌شود.
دستجردی در پاسخ به چشم انداز فعالیت‌های شرکت دانش بنیان نیک ژن اوژن با بیان این که فعالیت عمده فعلی شرکت در سه حوزه تولید کیت‌های تشخیص ملکولی، نانو حسگرهای آپتامتری و مطالعات کاربردی آنالیز داده‌های ژنومیکس است، توضیح داد که شرکت در این حوزه‌ها می‌تواند با تولید محصولات هایتک به توسعه اقتصاد مقاومتی دانش بنیان کشورکمک کند. وی افزود که عمده فعالیت شرکت تا کنون در جهت تحقیق و توسعه بوده و در شرایط حاضر شرکت دانش بنیان نیک ژن اوژن آماده همکاری با سرمایه گذار است.
