یکی از عوامل خطر ساز برای سلامت انسان، وجود آلودگیهای فلزات سنگین در منابع آبی و محیط زیست است. فلزات سنگین از آن جهت خطر آفرین هستند که تجمع و عدم متابولیزه شدن این فلزات در بدن باعث ایجاد بیماریهای مختلفی مانند آسیب سیستم عصبی، ناراحتیهای گوارشی و عصبی، دردهای عضلانی و سرطان میشوند. همچنین از نظر امنیت و حفاظت نیاز است تا با دقت، سرعت و انتخاب پذیری بالا، انواع آلودگیهای موجود در منابع آبی شناسایی شود. با وجود روشن بودن اهمیت این موضوع، به دلیل هزینههای زیاد تشخیص آلودگیها، امکان استفاده از طرحهای گرانقیمت برای تشخیص توسط عموم کاربران وجود ندارد. روشهای قدیمی برای شناسایی یونهای فلزات سنگین در آب زمانبر بوده و نیاز به تجهیزات آزمایشگاهی حجیم، گرانقیمت، پیچیده و همچنین تعداد زیاد نیروی انسانی آموزش دیده دارند. این مشکلات مورد توجه محققان قرار گرفته و در نتیجه آن محققان دانشگاه تهران توانستند روشی دقیق، ارزان قیمت و سریع با استفاده از تلفن همراه را معرفی کنند.
فناوری مورد استفاده در این طرح بر پایه فناوری نانو بوده و کلیه کاربران میتوانند با استفاده از یک حسگر و تلفن همراه خود به وجود فلزات سنگین در آب پی ببرند. این طرح در غرفه نانومچ در دوازدهمین جشنواره فناوری نانو در معرض دید علاقمندان قرار گرفت.
حسگر نهایی تولیدی میتواند با توجه به نیاز در تشخیص هر نوع فلز سنگینی تولید شود. در این محصول شناساگر مخصوص به هر فلز به نانو ذرات متصل و در محیط نمکی شناسایی انجام میشود. با استفاده از این دستگاه میتوان به تشخصیص آلودگی آب حتی در مکانهای دور افتاده هم پرداخت زیرا دستگاه شامل یک بخش اپتومکانیکی سبک و قابل حمل است که به تلفن همراه متصل شده و امکان تشخیص فلزات سنگین را فراهم میکند. این دستگاه قابلیت تشخیص غلظتهای کم جیوه، سرب و آرسنیک را در آب دارد.
روشهایی که در حال حاضر برای اندازهگیری فلزات سنگین آب مورد استفاده قرار میگیرند، استفاده از سامانههای کروماتوگرافی گازی (GC)، طیف سنجی جذب اتمی و طیف سنجی فلوئورسانس اتمی است. این روشها زمانبر و گران قیمت هستند و امکان استفاده از آنها در محل نمونه گیری فراهم نیست. محصول جدید تولید شده توسط محققان دانشگاه تهران این امکان را میدهد که با صرف وقت و هزینه کمتر بتوان در محل منبع آبی به تشخیص فلزات سنگین موجود در آب پرداخت.